कानुनको शासन,विकासक्रम र आधारभुत पक्षहरू

कानुनको शासन (Rule of law)

• लोकतान्त्रिक निर्वाचन पद्धतीबाट निर्वाचिन जनप्रतिनिधीहरूले तयार गरेको कानुनले शासनका हरेक पक्षहरू निर्देशित गर्ने र उक्त कानुन भन्दा माथी शासकहरू हुन नसक्ने अवस्थाको विद्वबमानतानै कानुनको शासन हो ।
• It is more proper that law should govern than any one of the citizen : Aristotle
• A.V Diecy का कानुनको शासन सम्बन्धी ३ सिद्धान्तहरू:
  • कानुनको सर्बोच्चता (Supremacy of law )
  • कानूनको अगाडि समानता (Equality before law)
  • संविधान सामान्य कानूनको परिणाम (Constitution is result of common/general law)
• कानुनको शासन शुसासनको पूर्वसर्त हो भने सभ्य समाजको आधारसिला हो ।
• कानुन हुँदैमा कानुनको शासन हुँदैन । निरकुंश सरकारले आफ्नो देशका नागरिकहरूलाई व्यबस्थित नियन्त्रण गर्न कानुन निर्माण गर्दछन् र उक्त कानुन उक्त देशका जनताले पालना गर्नुपर्ने हुन्छ भने त्यो कानुनद्वारा शासन (Rule by law ) हो, Rule of law होइन ।
• न्यायपूर्ण, बैधानिक र लोकतान्त्रिक व्यबस्था अन्तरगतको कानुनबाट शासन सत्ता संचालित हुने अवस्था नै कानुनको शासन हो । यो कानुनले नै राज्य गर्दछ भन्ने मान्यता हो ।

विकासक्रम

• म्याग्नाकार्टा (१२१५)
• न्यायाधीश कोकको न्यायीक पुनराबलोकन सम्बन्धी फैसला (सन्‌ १६१०)
• Petition of Rights(१६२८)
• Bill of Rights (१६८८)
• Montesquieu:The Spirit of the Laws(१७४८)
• अमेरिकी स्वतन्त्रताको घोषणा (१७७६)
• फ्रान्सेली राज्यक्रान्ती (१७८९)
• नियन्त्रण र सन्तुलन सिद्धान्त (कान्ट, जोन आडम्बस)
• A.V Dicey:Law of constitution (१८८५)
• UN Charter (१९४५)
• UDHR (१९४८)

कानुनको शासनका आधारभुत पक्षहरू/पूर्वशर्त/विषेशता/तत्व

• कानुनको सर्बोच्चता
• स्वेच्छाचारिताको अभाव ह्वर्जीवी
• सिमित सरकार
• जनतामा निहित सार्वभौमसत्ता र राजकीयसत्ता
• बालिग मताधिकार र आवधिक निर्वाचन
• स्वतन्त्र न्यायपालिका र न्यायीक पुनरावलोकन
• शक्ति पृथकीकरण तथा नियन्त्रण र सन्तुलन
• मौलिक हक तथा मानवअधिकारको रक्षा
• प्रेस स्वतन्त्रता
• लोकतान्त्रिक मुल्य मान्यताको अवलम्बन
• अनुमानयोग्यता
• संविधानवाद